Dlaczego dietę DASH uznaje się za złoty standard dietetyczny u osób z nadciśnieniem tętniczym i chorobom dietozależnym?
Dieta DASH (Dietetary Approches to Stop Hypertension) ma na celu leczenie i zapobieganie wystąpieniu nadciśnienia. Wzrost zachorowań na nadciśnienie tętnicze u ludzi na całym świecie spowodował szukanie nowych rozwiązań w walce z tą chorobą. W ten sposób pod koniec lat 90 XX wieku opracowana została w Narodowym Instytucie Chorób Serca, Płuc i Krwi w USA dieta DASH. Obecnie wiadomo jest, że zasięg tej diety sięga również profilaktyki innych chorób o podłożu cywilizacyjnym. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w swoich zaleceniach rekomenduje dietę DASH obok diety śródziemnomorskiej jako dietę wskazaną osobom z cukrzycą typu 2 lub ze stanem przedcukrzycowym po wprowadzaniu pewnych modyfikacji, aby pomóc w optymalizacji stężeń glukozy we krwi.
Nadciśnienie tętnicze jest bardzo rozpowszechnione w przewlekłej chorobie nerek jest też głównym czynnikiem choroby sercowo-naczyniowej, głównej przyczyny przedwczesnej śmierci osób z przewlekłą chorobą serca.
Spożywanie posiłków opierających się na głównych przesłankach diety DASH wpływa
w sposób prewencyjny na wzrost ciśnienia tętniczego poprzez zmniejszenie sodu w diecie oraz dostarczenie w większych ilościach składników o działaniu hipotensyjnym tj. magnezu, wapnia, oraz potasu. Udowodniono, że długotrwałe stosowanie diety DASH znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca oraz udaru mózgu. Co ważne, osoby z nadciśnieniem tętniczym obserwują spadki ciśnienia już po kilku tygodniach od jej zastosowania.
Dieta DASH powinna być zalecana także dla osób cierpiących na dnę moczanową oraz hiperurekemią, ponieważ powoduje zmniejszenie stężenia kwasu moczowego oraz poprawia parametry biochemiczne krwi, zmniejszając tym samym prawdopodobieństwo chorób układu krążenia.
Obecnie nie istnieje lekarstwo, które zapobiegłoby chorobie Alzhaimera i demencji starczej. Jednak poprzez odpowiednią dietę można zmniejszyć intensywność objawów tych chorób jak i opóźnić ich wystąpienie. Jedną ze strategii żywieniowych powodujących poprawę funkcji poznawczych oraz zmniejszenie ryzyka zachorowania na chorobę Alzhaimera jest dieta DASH.
Dietę DASH rekomenduje się również osobom z zaburzonymi parametrami lipidowymi oraz osobom w podeszłym wieku, osobom otyłym i z nadwagą. Jej sukcesy w leczeniu otyłości przypisuje się niskiej zawartości tłuszczów nasyconych oraz dużej zawartości włókna pokarmowego. Uznana jest bezsprzecznie za jedną z najlepszych diet na świecie. Może być stosowana niezależnie od wieku osobniczego.
Jednakże jak podają źródła naukowe, jest to dieta trudna do zastosowania, ze względu na znaczne ograniczenia soli, wymaga stosowania potraw z duża ilością świeżych i suszonych ziół, rezygnacji z wędlin i wysokoprzetworzonej żywności oraz unikania produktów wędzonych.
Jakie są zasady Diety DASH?
Główna zasada diety opiera się na:
Podczas stosowania diety DASH ogranicza się spożycie produktów:
Co stanowi podstawę diety DASH?
Bazą diety DASH są pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa i owoce, w związku czym rekomendowane jest spożycie:
Niewątpliwą zaletą diety DASH jest to, że nie wymaga ona liczenia kalorii oraz przeliczania ilości składników odżywczych, zarówno makro- jak mikroskładników, bowiem główną ideą diety jest ograniczenie lub wyeliminowanie produktów niewskazanych.
Z założeń diety DASH wynika, że w jadłospisie osoby dorosłej powinno znaleźć się przynajmniej 1 kg warzyw i owoców, włączając w to również ziemniaki. Ważne jest, aby rozłożyć te produkty równomiernie na 4-5 posiłków w ciągu dania. W diecie DASH naczelną role odgrywają warzywa i owoce które w dużym stopniu odpowiedzialne są za obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, czyli pomidory, cebula, czosnek, brokuły, buraki, ziemniaki, awokado, kalafior, morele, żurawina. Produkty te charakteryzuje wysoka zawartość witamin o działaniu przeciwutleniającym (witamina A, E i C) oraz flawonoidów, błonnika pokarmowego i składników mineralnych – magnezu, wapnia i potasu.
Produkty zbożowe pełnoziarniste o niskim stopniu przetworzenia stanowią cenne źródło nie tylko energii, ale także błonnika (frakcja rozpuszczalna i nierozpuszczalna), żelaza, cynku, magnezu, selenu oraz witamin z grupy B.
Zalecane w diecie DASH niskotłuszczowe produkty mleczne o naturalnym smaku są źródłem pełnowartościowego białka oraz łatwo przyswajalnego wapnia, natomiast mięso oraz ryby są źródłem cynku, selenu a także kwasów omega -3.
Cennymi produktami występującymi w diecie DASH są orzechy (laskowe, włoskie, brazylijskie, pekan oraz makadamia), nasiona (chia, dyni, słonecznika, lnu-siemię lniane), suche nasiona roślin strączkowych. Te trzy grupy produktów stanowią ważne pod względem żywieniowym źródło energii jak i potasu, magnezu cynku, witamin z grupy B, witaminy E, oraz błonnika pokarmowego. Mają one działanie kardioprotekcyjne, przeciwutleniające, hipolipemizujące, stąd regularne ich spożywanie stanowi ważny element profilaktyki sercowo- naczyniowej.
W zależności od zawartości sodu, dieta DASH występuje w dwóch wariantach:
Chcąc ograniczyć spożycie soli, można zastąpić ją solą o obniżonej zawartości sodu, posiadającą w swoim składzie chlorek potasu (tzw. sól potasową) oraz przyprawami: oregano, bazylia, rozmaryn, estragon, majeranek, czarnuszka, lubczyk, kminek, koper, liście pietruszki.
Co istotne, dieta DASH z uwagi na ograniczenia w spożyciu sodu jest również rekomendowana osobom z chorobami nerek oraz wątroby.
Ważne, aby podczas stosowania diety DASH dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu poprzez wypijanie optymalnych ilości wody, herbaty przy jednoczesnym wyeliminowaniu napojów słodzonych i gazowanych. Należy również pamiętać o codziennej aktywności fizycznej, która nie powinna być krótsza niż 30 minut dziennie.
Artykuł powstał w oparciu o następujące źródła:
1. H. Ciborowska, A. Rudnicki - Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydanie V PZWL. Warszawa 2021.
2. Lucyna Ostrowska (red.) - Dietetyka Kompendium. Wydanie I. PZWL. Warszawa 2021.
3. Marcin Grzymisławski (red.) - Dietetyka kliniczna. Wydanie I. PZWL. Warszawa 2020.
4. Anna Jezenach- Steinhagen (red.) - Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi. PZWL. Wydanie I. Warszawa 2020.
5. Karolina Nowosad- Charakterystyka najzdrowszych diet na świecie. Nauki Przyrodnicze i Medyczne Nr 4/26/2019.